„Polskie elity intelektualne końca XIX wieku, zwane niepokornymi wypracowały podstawy programowe najważniejszych do dziś obozów ideowo-politycznych. Pomimo braku własnej państwowości Polacy budowali struktury nowoczesnego narodu, które przekształciły się w struktury wolnego kraju. Ważnym czynnikiem integrującym Polaków był Kościół Katolicki, którego losy wpisywały się w dzieje narodu pozbawionego ojczyzny, walczącego o niepodległość. W przededniu pierwszej wojny światowej staliśmy się zatem narodem zdolnym do samorządzenia, mającym fundamenty pozwalające po ponad stu latach niewoli utworzyć strukturę samodzielnego i wolnego państwa. Marzenia Polaków o wolności wreszcie zaczęły się spełniać (…).“

— Piotr Morta

Tags:

„Nigdy nie byłem zwolennikiem szkoły mesjanistycznej ani poglądów historyków, pisarzy i publicystów utrzymujących, że Polacy są najdoskonalszym narodem na świecie. Oczywiście, że Polacy, jak wszystkie wielkie, historyczne narody, posiadają i cnoty, i wady, a nasza kariera narodowa, od XVII wieku wciąż tocząca się w dół, wskazywałaby nawet, że wady górują nad zaletami. A jednak, charakteryzując Polaków, jedną cechę uznać należy za pewnik, za aksjomat. Byliśmy zawsze narodem kochającym wolność, i to nie tylko wolność narodu, lecz i wolność człowieka; despotyzm nigdy nie miał u nas powodzenia.“
— Stanisław Mackiewicz